Giá điện Việt Nam: Vấn đề cần giải quyết để thu hút đầu tư
Tại một tọa đàm về thu hút đầu tư vào ngành điện diễn ra vào ngày 20/8, ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Quản lý giá (Bộ Tài chính), đã chỉ ra rằng giá điện hiện tại chưa phản ánh đúng cơ chế thị trường. Ông dẫn chứng các nguyên liệu đầu vào như dầu, than, khí đều được định giá theo giá thế giới, nhưng giá điện đầu ra lại không phản ánh chính xác chi phí này. Việc giá điện giữ nguyên trong 4 năm, sau đó điều chỉnh nhưng không tính đủ chi phí đầu vào đã khiến ngành điện gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, phát triển nguồn và lưới điện. Điều này dẫn đến việc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) lỗ khoảng 47.500 tỷ đồng trong hai năm gần đây, trong đó năm ngoái lỗ thuần từ hoạt động kinh doanh gần 26.000 tỷ đồng. Năm 2023 cũng là năm thứ hai EVN lỗ từ sản xuất kinh doanh điện.
Giá điện gánh vác quá nhiều nhiệm vụ
Theo ông Thỏa, giá điện đang phải gánh vác “nhiệm vụ đa mục tiêu”, bao gồm bù đắp chi phí, khuyến khích đầu tư, bảo đảm an sinh xã hội, an ninh năng lượng, và kiểm soát lạm phát. Tình trạng bù chéo kéo dài giữa các nhóm dùng điện sinh hoạt (bậc cao với bậc thấp), sinh hoạt với sản xuất, giữa vùng, miền… cũng chưa được xử lý hiệu quả. Việc các mục tiêu này ngược chiều nhau khiến việc hài hòa chúng trở nên khó khăn. Ông Thỏa nhấn mạnh rằng cơ quan quản lý cần tính toán lại để đảm bảo vai trò chính xác của giá điện, đồng thời đưa ra lộ trình xử lý rõ ràng các tồn tại hiện nay khi sửa luật để khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào ngành điện.
EVN phải gánh lỗ do giá điều hành đa mục tiêu
PGS.TS Bùi Xuân Hồi, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Điện lực miền Bắc, cho rằng khi giá điện được điều hành theo hướng đa mục tiêu, EVN trở thành người bán lớn nhất cho hộ tiêu dùng cuối cùng. Tuy nhiên, cơ cấu sở hữu nguồn điện hiện nay cho thấy EVN (bao gồm các Tổng công ty phát điện – Genco 1, 2 và 3) chỉ nắm giữ khoảng 37% tổng nguồn điện. PVN, TKV và các nhà máy BOT nắm giữ 20%, tư nhân 42% và còn lại nhập khẩu. Điều này nghĩa là EVN phải đi mua điện từ nhiều nguồn để đảm bảo đủ điện cho thị trường, dẫn đến việc phải chấp nhận lỗ, gây nguy cơ mất vốn cho Nhà nước. Ông Hồi cho rằng việc không có lợi nhuận sẽ ảnh hưởng đến nguồn vốn, dòng tiền để tái đầu tư, dẫn đến nguy cơ thiếu điện. Thậm chí, nếu EVN bị lỗ quá nhiều và mất khả năng thanh toán, các doanh nghiệp khác bán điện cho tập đoàn này cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Quy hoạch điện VIII: Tham vọng nhưng cần giải pháp điều hành hiệu quả
Quy hoạch điện VIII đặt mục tiêu nâng công suất hệ thống điện lên 59.318 MW vào năm 2025, tăng hơn 10.000 MW so với hiện nay. Mức công suất này sẽ tăng lên 90.512 MW vào năm 2030 và đạt gấp đôi vào năm 2050. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần gần 135 tỷ USD để phát triển nguồn và lưới điện truyền tải đến năm 2030, và nhu cầu vốn sẽ tăng lên 399-523 tỷ USD vào năm 2050. Tuy nhiên, chuyên gia Bùi Xuân Hồi cho rằng vấn đề quan trọng nhất nằm ở khâu điều hành. Ông đề xuất tách dần những hoạt động công ích và thị trường để cơ chế điều tiết giá phù hợp hơn. Nếu không thể thực hiện ngay, ông cho rằng giá điện cần phải dần hướng đến thị trường. Ví dụ, khi xây dựng cơ cấu biểu giá từ năm 2014, lĩnh vực sản xuất được ưu tiên phát triển nên giá điện cho lĩnh vực này thấp, được cân bằng lại bằng cách đẩy giá điện kinh doanh lên. Ông Hồi cũng lưu ý khi có cơ cấu biểu giá phù hợp, chi phí tính đúng, đủ, cơ quan chức năng cần điều hành theo giá thành. Ông dẫn ví dụ số liệu EVN đã kiểm toán và công bố năm 2023, giá thành điện là 2.032 đồng một kWh nhưng mức bán lẻ bình quân hiện là 2.006 đồng, tức là giá bán lẻ bình quân đang thấp hơn chi phí sản xuất, cung ứng điện.
Cần minh bạch cơ chế tài chính và tăng cạnh tranh để thu hút đầu tư
Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đồng quan điểm cho rằng giá điện tác động đến ngành năng lượng, ảnh hưởng tới vận hành và tái cấu trúc nền kinh tế. Ông Hiếu cho rằng giá điện hợp lý sẽ thúc đẩy chuyển đổi sản xuất xanh, sử dụng năng lượng tiết kiệm. Cùng với đó, cơ chế tài chính cần minh bạch hơn, tăng cạnh tranh trong tất cả các khâu sản xuất, phân phối… điện để kiểm soát độc quyền, mang lại cơ hội cho người tiêu dùng hưởng giá cạnh tranh hơn.
Luật hóa cơ chế điều chỉnh giá điện: Bước tiến quan trọng
Trong dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi), Chính phủ là cơ quan có thẩm quyền ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, thay vì Thủ tướng như hiện hành. Chính phủ sẽ ban hành Nghị định về cơ chế điều hành giá bán lẻ điện, nêu rõ thẩm quyền của các cơ quan theo từng mức điều chỉnh. Thời gian điều chỉnh giá cũng được rút xuống còn 3 tháng, thay vì 6 tháng hiện nay. Các chuyên gia cho rằng việc luật hóa này sẽ giúp giá bán lẻ điện được điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế, chi phí sản xuất, bảo toàn vốn kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó thu hút đầu tư vào lĩnh vực năng lượng. Ông Hồi góp ý rằng mặc dù điện không thể điều chỉnh giá theo tuần như xăng dầu, nhưng việc thay đổi từ quyết định của Thủ tướng thành Nghị định của Chính phủ để điều chỉnh giá 3 tháng một lần sẽ mang lại sự ổn định hơn.
Nguồn: https://vnexpress.net
Xem bài viết gốc tại đây