Thị trường chứng khoán: Gương phản chiếu của nền kinh tế
Thị trường chứng khoán thường được xem là tấm gương phản chiếu tình hình chung của nền kinh tế. Các nhà đầu tư luôn theo dõi sát sao những sự kiện nổi bật, tác động mạnh đến tâm lý và dòng tiền. Việc Fed có khả năng bắt đầu cắt giảm lãi suất vào tháng 9/2024 sau 3 năm duy trì chính sách thắt chặt tiền tệ là một sự kiện lịch sử. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết vấn đề này dựa trên góc nhìn của Tiến sĩ Nguyễn Hồng Điệp, CEO CTCP VICK.
Nền tảng kinh tế Mỹ: Học thuyết Keynes
Nền tảng kinh tế thị trường (tư bản Mỹ) được dựa theo học thuyết kinh tế Keynes. Nhà kinh tế học John Maynard Keynes, sinh ra vào cuối thế kỷ 19, đã sáng lập ra Lý thuyết tổng quát về kinh tế học vào thời kỳ đại khủng hoảng 1929-1931. Nền tảng của lý thuyết này dựa vào việc làm, lãi suất và tiền tệ. Keynes cũng chỉ ra rằng cầu hữu hiệu sẽ ngăn chặn suy thoái. Điều này có nghĩa là cung do cầu quyết định. Chỉ cần cầu tăng lên, thì sản xuất và việc làm sẽ tăng theo, giúp đưa nền kinh tế thoát khỏi suy thoái.
Dấu hiệu nhận biết suy thoái kinh tế
Để nhận biết một nền kinh tế đang rơi vào suy thoái, có tổng cộng 11 dấu hiệu, nhưng 5 dấu hiệu sau đây được xem là cực kỳ quan trọng:
1. GDP suy giảm liên tục: Theo lý thuyết kinh tế hiện đại, nếu GDP (Mỹ) suy giảm 2 quý liên tiếp thì đó là dấu hiệu suy thoái.
2. Thị trường lao động yếu đột ngột: Dữ liệu về việc làm quan trọng nhất là tỷ lệ thất nghiệp. Nếu tỷ lệ này vượt qua 5% thì đó là dấu hiệu nguy hiểm. Ngoài ra, bảng lương phi nông nghiệp (thu nhập theo giờ giảm) và số việc làm mới cũng là dấu hiệu nhận biết suy thoái sắp xảy ra.
3. Đường cong lãi suất trái phiếu bị đảo ngược: Bình thường lãi suất dài hạn luôn cao hơn lãi suất ngắn hạn, nhưng khi đảo nghịch lại thì đó là dấu hiệu kinh tế suy giảm.
4. Nợ xấu gia tăng: Nợ xấu của hệ thống ngân hàng Mỹ tăng đột biến dẫn đến mất thanh khoản, nhà băng danh tiếng Lehman Brother bị phá sản, nhà đất bị bán tháo, như đã từng xảy ra vào năm 2008.
5. Mâu thuẫn chính sách tài khóa tiền tệ giữa các quốc gia: Khi xảy ra bất đồng quan điểm điều hành lãi suất giữa các nền kinh tế chủ chốt, thì đó là dấu hiệu suy thoái sắp xảy ra.
Ngoài 5 nguyên nhân chủ yếu trên, dấu hiệu suy thoái kinh tế còn có những dấu hiệu khác, như vận tải biển suy yếu, nhu cầu dầu mỏ giảm sút, thắt chặt điều kiện tín dụng, căng thẳng địa chính trị, chiến tranh, dịch bệnh. Khủng hoảng là mức độ nặng hơn của suy thoái.
Từ những điểm như trên, người ta đã xác định khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã từng xảy ra chỉ có 3 lần: 1930, 2001, 2008. Còn hồi đại dịch 2020 cũng chỉ là một đợt suy thoái ngắn hạn từ yếu tố dịch bệnh khá bất ngờ.
Kinh tế Mỹ hiện tại: Hạ cánh mềm hay suy thoái?
Dù phải hứng chịu những đợt tăng lãi suất và duy trì chính sách thắt chặt tiền tệ trong thời gian dài, nhưng nền kinh tế Mỹ hiện vẫn cho thấy đủ khoẻ để chưa rơi vào suy thoái. Tất nhiên, luôn có độ trễ, chính sách ngấm dần vào nền kinh tế. Tất cả những điều này cần phải quan sát và kiểm nghiệm qua những số liệu trong vài tháng nữa, thậm chí phải đến giữa năm 2025 mới xác định chính xác kinh tế Mỹ có rơi vào suy thoái hay không.
Vai trò của Fed: Cân bằng rủi ro và cứu trợ
Fed, hay Cục dự trữ liên bang Mỹ, có vai trò hoạch định chính sách tiền tệ, đảm bảo sự ổn định nền kinh tế. Fed sẽ cân bằng rủi ro giữa giá cả, thị trường lao động và lãi suất. Do đó, Fed sẽ chủ động tăng giảm lãi suất dựa theo các dữ liệu về lạm phát, việc làm. Tất nhiên, Fed cũng sẽ phải hành động khi ra tay cứu trợ nền kinh tế khẩn cấp trong những trường hợp khủng hoảng hay suy thoái.
Phân biệt giảm lãi suất theo lộ trình và giảm lãi suất cứu trợ
Cần phân biệt 2 trường hợp hoàn toàn khác nhau về bản chất:
1. Fed hành động theo lộ trình: Khi đã đạt được một số mục tiêu như lạm phát chẳng hạn, thì sẽ bắt đầu giảm lãi suất.
2. Fed hành động chỉ vì nền kinh tế suy thoái hoặc khủng hoảng: Không phải cứ thấy Fed giảm lãi suất là nghĩ ngay đến việc kinh tế yếu, cần hỗ trợ. Những trường hợp cần hỗ trợ mạnh Fed luôn đi kèm những biện pháp đồng bộ như các gói QE. Bản chất của QE là bơm tiền từ bảng cân đối kế toán của Fed.
Chúng ta đã từng chứng kiến Fed giảm lãi suất nhanh, nhiều như thế nào ở những chu kỳ trước đây. Đa phần những hành động khẩn cấp đó thường reo rắc nỗi sợ hãi cho nhà đầu tư.
Tác động của giảm lãi suất đến thị trường chứng khoán
Theo báo cáo của công ty dịch vụ tài chính Mỹ Charles Schwab, trong số 14 chu kỳ lãi suất của Fed kể từ năm 1929 thì có đến 12 đợt cắt giảm ghi nhận chỉ số S&P 500 tăng trong vòng 12 tháng sau đó. Hai trường hợp ngoại lệ còn lại xảy ra sau khi Fed cắt giảm lãi suất vào năm 2001 và năm 2007. Báo cáo cho biết môi trường kinh tế ở hai thời điểm đó không giống hiện tại. Năm 2001, chứng khoán giảm trong bối cảnh bong bóng dot-com vỡ tung. Còn năm 2007, nước Mỹ xảy ra cuộc khủng hoảng nợ dưới chuẩn.
Như đã phân tích ở trên, phải phân chia rõ là giảm lãi suất theo lộ trình hay giảm lãi suất để cứu nền kinh tế khẩn cấp. Nếu kinh tế ổn, chỉ là tăng trưởng chậm lại thì việc giảm lãi suất hầu như rất ít có tác động ngay. Nó chỉ phản ứng mạnh khi kinh tế có dấu hiệu lâm nguy.
Phân tích bảng trên chúng ta nhận thấy đa phần ở đầu chu kỳ (1 năm hoặc 6 tháng) chứng khoán rất ít có biến động. Ở giữa chu kỳ thường là giảm tương đối mạnh. Có thể đó là hành động chốt lãi của nhà đầu tư. Còn ở sau khi chu kỳ giảm lãi suất kết thúc 1 năm thì chứng khoán tăng rất mạnh. Lúc đó chính là phần hưởng thụ tiền rẻ.
Tác động của việc Fed hạ lãi suất đến thị trường chứng khoán Việt Nam
Trong bối cảnh hiện nay rất khó có thể nói kinh tế (Mỹ) có rơi vào suy thoái hay không. Xác suất hạ cánh mềm cũng được nhắc đến rất nhiều lần bởi các quan chức Fed và các học giả. Việc hạ lãi suất có những điểm tích cực mà ai cũng thấy ngay được là làm cho đồng dollar yếu đi, thúc đẩy dòng tiền rời khỏi những kênh quá an toàn để chuyển dịch sang kênh đầu tư mạo hiểm hơn như Trái phiếu, Cổ phiếu.
Nền kinh tế Việt nam là nền kinh tế có độ mở cao. Những tác động từ kinh tế thế giới, đặc biệt là Mỹ luôn làm ảnh hưởng đến chúng ta. Trong giai đoạn trước đây chúng ta đã từng chứng kiến áp lực của tỷ giá tăng cao do DXY quá cao, áp lực này cũng là một trong những nguyên nhân làm cho khối ngoại rút ròng liên tục. Rõ ràng, khi lãi suất hạ cũng sẽ làm cho áp lực này giảm đi đáng kể.
Với tình hình kinh tế xã hội ổn định, lạm phát luôn được kiểm soát tốt, cộng với yếu tố nâng hạng thị trường, khả năng rất cao việc Fed hạ lãi suất lần này sẽ không gây hiệu ứng xấu cho thị trường chứng khoán Việt Nam.
Nguồn: https://cafef.vn
Xem bài viết gốc tại đây