Mô hình BOT: Từ dừng hoạt động đến hướng đi mới
Kể từ khi Luật PPP có hiệu lực vào ngày 1/1/2021, các dự án đầu tư theo hình thức xây dựng – chuyển giao (BOT) đã ngừng thực hiện. Nguyên nhân chính là do những bất cập trong việc thực hiện loại hợp đồng này trong giai đoạn trước. Một số dự án không phù hợp, giá trị công trình xác định không chính xác, dẫn đến suất đầu tư cao hơn dự án sử dụng vốn đầu tư công. Việc lựa chọn nhà đầu tư chủ yếu theo chỉ định thầu, thiếu cạnh tranh, và giám sát bị xem nhẹ, khiến chất lượng công trình không được đảm bảo.
Giá trị của mô hình BOT
Mặc dù gặp phải những hạn chế, nhiều bộ ngành và địa phương vẫn đánh giá cao vai trò của các dự án BOT được thực hiện trước khi Luật PPP có hiệu lực. Các dự án này đã góp phần đáng kể trong việc hoàn thiện hạ tầng tại các địa phương, huy động nguồn lực tư nhân, giảm áp lực vốn đầu tư công, và hình thành các đô thị, khu dân cư mới.
Khắc phục hạn chế, thúc đẩy phát triển
Để khắc phục những bất cập của giai đoạn trước, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã đề xuất một số hướng đi mới cho mô hình BOT. Cơ quan này cho rằng mô hình BOT vẫn có thể phát huy hiệu quả nếu được nghiên cứu kỹ lưỡng, đổi mới và khắc phục những hạn chế. Bộ Kế hoạch & Đầu tư cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của mô hình BOT trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước ngày càng hạn hẹp và nhu cầu phát triển hạ tầng tăng mạnh.
Thí điểm và hướng đi mới
Hiện tại, Quốc hội đang cho phép 3 địa phương được thí điểm triển khai hợp đồng BOT là TP HCM, Hà Nội và Nghệ An. Tuy nhiên, cách thức thực hiện vẫn chưa thống nhất. Mỗi địa phương có những cơ chế thanh toán riêng, ví dụ như TP HCM thanh toán bằng tiền từ ngân sách thành phố, Nghệ An thanh toán bằng tiền từ ngân sách nhà nước hoặc thu từ đấu giá tài sản công, quyền sử dụng đất, và Hà Nội thanh toán bằng tiền ngân sách thành phố, quỹ đất.
Cơ chế thanh toán và quản lý
Bộ Kế hoạch & Đầu tư đề xuất một số cơ chế quản lý và thanh toán cho các dự án BOT:
- Đối với hợp đồng thanh toán bằng quyền thực hiện dự án tại vùng phụ cận với các điểm kết nối, tuyến giao thông có tiềm năng phát triển, cần xác định giá trị của quỹ đất giao, cho thuê tại thời điểm trước hình thành công trình giao thông. Cần có cơ chế chia sẻ, phân phối lại phần giá trị tăng thêm từ đất khi dự án được đưa vào khai thác, kinh doanh sau khi có công trình giao thông.
- Đối với hợp đồng thanh toán bằng tài sản công, cần xác định công trình BT, quỹ đất dự kiến thanh toán (về diện tích, giá trị) tại các thời điểm lập báo cáo nghiên cứu, đấu thầu, ký hợp đồng. Việc này phải bảo đảm công trình BT và quỹ đất dự kiến thanh toán có giá trị tương đương. Nếu giá trị quỹ đất thực tế vượt cam kết tại hợp đồng, dự án sẽ được áp dụng cơ chế bù trừ phần chênh lệch khi quyết toán.
- Trong cả 2 mô hình trên, nhà đầu tư chỉ được giao đất khi hoàn thành 50% khối lượng công trình BT và chỉ được kinh doanh, khai thác khi hoàn thành công trình BT.
- Đối với hợp đồng thanh toán bằng tiền, cần xác định tổng mức đầu tư của công trình BT, gồm cả chi phí lãi vay, lợi nhuận hợp lý của nhà đầu tư. Sau khi nghiệm thu, cơ quan chức năng sẽ thanh toán cho nhà đầu tư giá trị này, từ nguồn vốn đầu tư công hoặc nguồn từ đấu giá quỹ đất, tài sản công.
Hỗ trợ nhà đầu tư
Bộ Kế hoạch & Đầu tư cũng đề xuất bổ sung quy định cho trường hợp nhà đầu tư xây dựng công trình và chuyển giao cho nhà nước quản lý, không yêu cầu thanh toán chi phí xây dựng. Nhà đầu tư sẽ đề xuất dự án kèm báo cáo nghiên cứu khả thi, hồ sơ năng lực, dự thảo hợp đồng. Cơ quan có thẩm quyền sẽ thẩm định, phê duyệt báo cáo khả thi, ký hợp đồng và nhận chuyển giao.
Nguồn: https://vnexpress.net
Xem bài viết gốc tại đây