Lúa gạo: Tiềm năng giảm phát thải và cơ hội từ thị trường tín chỉ carbon
Canh tác lúa gạo hiện chiếm 6-8% lượng khí thải của hệ thống lương thực toàn cầu, thấp hơn so với chăn nuôi (40-50%). Tuy nhiên, tại Đông Nam Á, lượng khí thải từ lúa gạo lại cao hơn so với chăn nuôi hoặc các loại cây trồng khác. Nguyên nhân chính là phương pháp canh tác truyền thống tạo ra lượng khí metan đáng kể. Khi ruộng lúa bị ngập nước, quá trình phân hủy khí diễn ra, giải phóng khí metan và các loại khí nhà kính khác. Mỗi ha lúa nước phát thải khoảng 12,7 tấn CO2 tương đương mỗi năm.
Việt Nam: Tiềm năng lớn nhất trong giảm phát thải lúa gạo
Việt Nam, cùng với Indonesia, là hai nước có tiềm năng lớn nhất để giảm phát thải ở lúa gạo trong khu vực Đông Nam Á. Ứng dụng các quy trình kỹ thuật canh tác phát thải thấp có thể giảm 40-65% lượng khí thải. Nghiên cứu của Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) năm 2021 cũng chỉ ra tiềm năng giảm phát thải lúa gạo là 36%, vượt trội hơn đáng kể so với chăn nuôi (9%) và các loại cây trồng khác (3%).
Cơ hội từ thị trường tín chỉ carbon
Đề án phát triển bền vững một triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long đến 2030 mở ra cơ hội khai thác tiềm năng giảm phát thải lúa gạo và tham gia thị trường tín chỉ carbon tự nguyện. Tín chỉ carbon (carbon credit) là chứng nhận quyền phát thải khí CO2 hoặc khí nhà kính khác được quy đổi tương đương sang CO2 (CO2tđ). Một tấn CO2tđ được xem là 1 tín chỉ carbon. Ước tính, với một triệu ha lúa chất lượng cao, giá trị tín chỉ carbon có thể đạt tới 100 triệu USD mỗi năm nếu được bán với giá 10 USD mỗi tín chỉ.
Thách thức và giải pháp
Tuy nhiên, việc giảm phát thải và tham gia thị trường tín chỉ carbon trong lĩnh vực nông nghiệp đòi hỏi sự chuẩn bị công phu và hợp tác đồng bộ. Khâu thực thành cần tập trung vào các khâu làm đất, chọn giống lúa, phương pháp canh tác và xử lý rơm rạ sau thu hoạch. Canh tác ghi nhận giảm phát thải lớn nhất, tới 33%, nếu dùng phương pháp tưới ngập khô xen kẽ (AWD) và phân bón hiệu quả. Ở Việt Nam, hai phương pháp trồng lúa có thể áp dụng AWD là 1P5G (1 phải 5 giảm) và SRP (thực hành canh tác lúa bền vững).
Giám sát, xác minh và công nhận tín chỉ carbon
Khâu giám sát, xác minh và công nhận tín chỉ carbon vẫn còn sơ khai. Thị trường carbon ngành lúa gạo có thể tuân theo các tiêu chuẩn như CDM, Gold Standard, T-VER và Điều 6 của Thỏa thuận Paris. Tuy nhiên, hiện không có quốc gia hoặc sáng kiến nào thu thập dữ liệu về các hoạt động quản lý đồng ruộng liên quan đến khí thải ở quy mô lớn hoặc thường xuyên. Mỗi đợt kiểm kê khí nhà kính quốc gia đều dựa trên dữ liệu mẫu nhỏ và các giả định về thực hành của nông dân, theo IRRI.
Cần cải thiện điều kiện kinh tế – xã hội và hạ tầng – kỹ thuật
Trước khi chờ điều kiện chính sách và kỹ thuật cho thị trường tín chỉ carbon lúa thành hình, thách thức bao trùm cho những nỗ lực giảm phát thải là điều kiện kinh tế – xã hội và hạ tầng – kỹ thuật ở miền Tây chưa cao, đòi hỏi nhiều cải thiện. Theo báo cáo của nhóm chuyên gia Tổ chức nghiên cứu nông nghiệp quốc tế CGIAR (Mỹ) tại 13 tỉnh, thành khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, tất cả địa phương cho biết đều thiếu vốn, gặp khó khăn về thực hiện chính sách giảm phát thải. Để giảm phát thải hệ thống lương thực thực phẩm nói chung cần cải thiện một loạt vấn đề, từ chính sách (cơ chế liên kết vùng, quy hoạch đất đai, tài khóa) đến tổ chức lại ngành lương thực theo hướng thông minh, bền vững song song với đầu tư hạ tầng nông nghiệp.
Kết luận
Việt Nam có những thuận lợi để cải thiện các điểm hạn chế này khi sở hữu khung pháp lý đầy đủ và nông nghiệp được xác định là một phần trong triển khai Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) về giảm phát thải khí nhà kính. Điều quan trọng là phối hợp thực thi, nâng cao nhận thức của đội ngũ quản lý và cộng đồng, nhất là những đối tượng trực tiếp tham gia quá trình sản xuất, quản lý sản xuất.
Nguồn: https://vnexpress.net
Xem bài viết gốc tại đây